Oddychanie jest podstawową czynnością fizjologiczną organizmu, bez której człowiek nie mógłby żyć. Sposób oddychania warunkuje zdrowie człowieka, budowę anatomiczną twarzoczaszki, przebieg połykania, życia a pośrednio także artykulację.
Jaki jest prawidłowy sposób oddychania i na co wpływa?
Jedynym prawidłowym wzorcem oddychania jest oddychanie przez nos. Pomaga kształtować ładną twarz, czyli właściwy rozrost i napięcie mięśni twarzowych. Wpływa na prawidłowy zgryz, zapobiega problemom krzywych zębów, niewłaściwej budowie podniebienia Zwiększa odporność organizmu, bo powietrze dostające się do płuc jest oczyszczone, ogrzane, nawilżone i zdezynfekowane. Umożliwia prawidłowy rozwój dróg oddechowych i mięśni oddechowych, poprawia jakość snu, polepsza koncentrację uwagi, redukuje objawy astmy i alergii. Umożliwia prawidłową pozycję języka i warg, niezbędną do opanowania wzorców artykulacyjnych. Prywatnie jestem mamą trójki dzieci w różnym wieku, co pozwala mi ze zrozumieniem spojrzeć na problemy z jakimi borykają się rodzice moich podopiecznych. Relaksują mnie spacery po lesie, bieszczadzkie szlaki i ciche morskie plaże. Lubię też spotkania w gronie przyjaciół i rodziny.
Co może powodować zmianę sposobu oddychania?
Dziecko rodząc się potrafi oddychać przez nos i jest to jedyny fizjologiczny sposób oddychania umożliwiający ssanie i połykania. Już pierwszy katar, który zmusza dziecko do wentylacji torem ustnym, zaburza proces poboru pokarmu, zmienia mechanikę ssania, czasami powoduje krztuszenie. Przedłużająca się niedrożność przewodów nosowych, bądź wrodzona wiotkość mięśni oralnych lub skrócenie wędzidełka języka sprzyja ustnemu torowi przepływu powietrza, przez co staje się on dominujący, a z czasem nawykowy.
Jakie konsekwencje niesie za sobą oddychanie torem ustnym?
- Powietrze, które dostaje się do dróg oddechowych nie jest oczyszczone, odpowiednio ogrzane, nawilżone i zdezynfekowane w zatokach nosowych, przez co łatwo może dochodzić do infekowania tylnej ściany gardła i górnych dróg oddechowych. Wówczas tkanka adenoidalna w migdałkach podniebiennych oraz migdałku gardłowym przerasta, wtórnie zmniejszając światło nosogardzieli i strumień wdychanego powietrza, powodując niedotlenienie organizmu. Ponadto przerośnięte migdałki podniebienne mogą naciskać na trąbki słuchowe, co może prowadzić do niedosłuchu czynnościowego.
- Podczas oddychania ustami wargi są stale rozchylone, mało aktywne przez co stają się wiotkie i niesprawne. Może to wpływać na trudności w uszczelnianiu jamy ustnej podczas ssania lub w pobieraniu pokarmu z łyżeczki (dziecko nie zgarnia pokarmu górną wargą). Wiotkie usta to problem w dmuchaniu, cmokaniu, jedzeniu z zamkniętą buzią, a w przyszłości problem z artykulacją głosek wargowo-zębowych, środkowojęzykowo-dziąsłowych.
- Upośledzone jest żucie pokarmów: zmniejszona aktywność żwaczy, siła pionowa działająca na przedtrzonowe i trzonowce wydłużą czas przeżuwania, zwiększa ilość ruchów w akcie żucia. Skutkuje też niewłaściwym wzrostem szczęki i twarzoczaszki. W przyszłości mogą pojawić się stłoczenia zębów, wyrastanie ich poza łukiem zębowym i powstawanie wad zgryzu.
- Oddychanie przez usta uniemożliwia prawidłowe ułożenie języka w pozycji spoczynkowej. Zamiast przylegać do przedniej i środkowej części podniebienia, język leży na dnie jamy, nie dając właściwej podpory dla podniebienia twardego. Brak bodźców czynnościowych dla rozrostu podniebienia twardego na boki skutkuje wysklepieniem podniebienia i zmniejszeniem światła przewodów nosowych. Zalegająca na dnie jamy ustnej masa języka powoduje , że szczęka i żuchwa nie zwierają się wystarczająco, co w przyszłości wiąże się z niepełną dentalizacji podczas wymowy wielu głosek. Ponadto utrudnione jest szybkie i efektywne połykanie śliny, ślina wypływa kącikami ust. Utrudniony jest proces przeformułowania typu połykania z infantylnego na dojrzały, który wymaga wertykalizacji języka. Przetrwały infantylny sposób połykania polegający na ruchach poziomych języka może doprowadzić do wychylenia poprzedniego zębów górnych .
Wspomniane wyżej złe warunki do utrwalania właściwych wzorców motorycznych wielu głosek utrudniają i wydłużają proces automatyzacji prawidłowej wymowy.