Z jąkaniem zmaga się więcej osób, niż nam się wydaje. Wiek nie ma tutaj znaczenia. Może ono dotyczyć dzieci, których mowa dopiero się rozwija, młodzieży i dorosłych. Problemy w płynnym wypowiadaniu się wpływają na codzienne życie osób z niepłynnością mówienia, ich relacje międzyludzkie, sytuację zawodową oraz poczucie własnej wartości. W mowie jest to m.n. powtarzanie sylab lub wyrazów, wtrącenia dodatkowych głosek czy blokowanie. U niektórych osób jąkających się można też zaobserwować współruchy, do których należą m.in. tiki, napinanie mięśni czy mruganie. W zasadzie nie ma dwóch osób jąkających się w taki sam sposób – każda z nich jest unikalna. Należy pamiętać, że jąkanie nie definiuje człowieka, a terapia niepłynności mówienia może przynieść ogromną ulgę i poprawę jakości życia. Znamy osobiście wiele takich przypadków! Pochylmy się nad tym, z czym osobom jąkającym się przychodzi się mierzyć w codzienności i w jaki sposób im pomagamy podczas terapii logopedycznej.
Z jakimi problemami borykają się na co dzień osoby z jąkaniem?
- Trudności w komunikacji – jąkające się dzieci i dorośli mogą odczuwać trudność w przekazaniu swoich myśli, co prowadzi do frustracji a w efekcie – lęku przed mówieniem, czyli logofobii. Ten lęk z kolei nie pozostaje obojętny dla fizjologii oraz psychiki i potęguje objawy niepłynności… tak powstaje błędne koło. Czasem samo wyobrażenie sobie sytuacji, w której osoba jąkająca musi się odezwać wywołuje u niej stres.
- Napięcie w ciele – próby kontrolowania jąkania mogą prowadzić do nadmiernego napięcia mięśni, zwłaszcza w obszarze twarzy, gardła czy klatki piersiowej, co dodatkowo nasila objawy. Napięcie utrudnia swobodny wdech i wydech oraz ich koordynację – nie ma wówczas mowy o swobodnym wypowiadaniu się. Stres związany z komunikacją również potęguje napięcia w ciele. Zatem fizjologia i psychika działają w błędnym kole lęku.
- Unikanie sytuacji społecznych – strach przed oceną, wyśmianiem lub niezrozumieniem sprawia, że osoby z niepłynnością mówienia się mogą unikać zajmowania głosu w szkole czy w pracy, rezygnować z wystąpień publicznych, rozmów telefonicznych czy zadawania pytań np. ekspedientce w sklepie. To zrozumiałe, ze względu na przeżywany przez nich trudności.
- Zaniżone poczucie wartości – oczywiście zupełnie niesłusznie – osoby, które się jąkają to fantastyczne, wrażliwe istoty! Niemniej jednak trudności w swobodnym wyrażaniu swoich myśli, poczucie własnej odmienności i niezrozumienie ze strony środowiska przyczyniają się do tego stanu. Zarówno dzieci jak i dorośli mogą odczuwać, że ich sposób mówienia jest barierą w osiąganiu celów. Świat cierpi zatem ze względu na niemożność poznania ich pełnego potencjału.
Jak wygląda proces terapii?Terapia niepłynności mówienia to fascynujący proces, który dostosowujemy do indywidualnych potrzeb pacjenta. W gabinecie dążymy zbudowania poczucia bezpieczeństwa i zrozumienia, że trudności w mówieniu można przezwyciężyć lub znacząco zredukować. Jak pracujemy z osobami z niepłynnością mówienia?
Diagnoza i zrozumienie problemu – pierwszym krokiem jest dogłębne zrozumienie, z jakim rodzajem jąkania mamy do czynienia. Może to być np. jąkanie rozwojowe, wczesnodziecięce lub utrwalone jąkanie o różnej etiologii. Diagnoza obejmuje rozmowę z pacjentem i jego najbliższymi, analizę objawów oraz testy logopedyczne.
Techniki mówienia – w trakcie terapii pacjent uczy się technik, które pomagają kontrolować mowę, np. ćwiczenia oddechowe, rozluźnianie mięśni czy spowolnienie tempa mówienia. Dzięki temu stopniowo nabiera pewności siebie w komunikacji.
Praca nad emocjami – niepłynność mówienia to nie tylko fizyczna trudność, ale także ogromne wyzwanie emocjonalne. W terapii bardzo ważne jest wsparcie psychologiczne, praca nad lękiem i obawami związanymi z mówieniem oraz budowanie poczucia własnej wartości. W trakcie spotkań uczymy technik odreagowywania stresu m.in. poprzez pracę z ciałem, techniki oddechowe i relaksacyjne oraz arteterapię.
Ćwiczenia w różnych sytuacjach – kolejnym etapem jest przenoszenie zdobytych umiejętności na codzienne sytuacje. Pacjent, krok po kroku, uczy się radzić sobie w rozmowach z bliskimi, w szkole, pracy, podczas rozmów telefonicznych czy na spotkaniach towarzyskich. Wszystko oczywiście w odpowiednim czasie – gdy czuje się na to gotowy i pewny swoich nowych umiejętności.
Współpraca z bliskimi – równie ważne, jak sama terapia, jest wsparcie rodziny i otoczenia. Bliscy mogą pomóc osobie jąkającej się, okazując cierpliwość, słuchając bez przerywania i nie oceniając. Często również oni biorą udział w terapii, aby lepiej zrozumieć problem i wiedzieć, jak wspierać bliską osobę.
Terapia niepłynności mówienia to proces wymagający zaangażowania zarówno ze strony pacjenta, jak i specjalisty. Niezwykle ważna jest relacja terapeutyczna i poczucie bezpieczeństwa oraz wsparcia odczuwane przez pacjenta. Z odpowiednią relacją i indywidualnie dopasowanymi technikami, można osiągnąć znaczącą poprawę w zakresie płynności mówienia. Każdy krok na drodze do płynnej mowy to krok w stronę lepszego samopoczucia, pewności siebie i swobodnej komunikacji. Jąkanie to nie przeszkoda nie do pokonania – to wyzwanie, które z pomocą specjalistów i bliskich można przezwyciężyć!